“Dünyayı sürdürülebilir ve dayanıklı (resilient) bir yola yönlendirmek için gerekli olan cesur ve dönüştürücü adımları atmaya kararlıyız. Bu müşterek yolculuğa başlarken, hiç kimsenin geride kalmayacağını taahhüt ediyoruz” – Dünyamızı Dönüştürmek: Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi
2015’te BM üyesi 193 ülke 2030 yılına kadar SKH’ye ulaşmak için gerekli adımları atmayı taahhüt etmiştir. SKH ve Gündem 2030 diğer BM Sözleşmeleri gibi yasal olarak bağlayıcı bir uluslararası sözleşme olmamakla birlikte bu taahhüt ile taraf devletlerin Hedefleri ve Gündemi sahiplenmesi ve bunların hayata geçmesi için ülke içerisinde gerekli mekanizmaları kurmaya dair adımları atmaları beklenmektedir. Ancak gerek ulusal ve bölgesel, gerekse uluslararası düzeyde SKH’deki ilerlemenin düzenli izlenmesi önemli olacaktır.
Bu sebeple SKH konusunda gerçekleşen ilerlemeler her yıl BM’nin Yüksek Düzey Politik Forum’unda (High Level Political Forum – HLPF) gözden geçirilmektedir. Her yıl yaklaşık iki haftayı bulan bir süreçte SKH konusundaki ilerlemeler hem seçilen hedefler bazında küresel olarak, hem de yaptıkları ilerlemeler konusunda rapor vermeye gönüllü olan ülkeler bazında, devlet delegasyonları, uluslararası kurumlar, BM kurumları ve Temel Gruplar ve Diğer Paydaşlar’dan katılan temsilciler ile gözden geçirilmektedir. Forum kapsamında ayrıca her yıl bir Bakanlar Deklarasyonu yayınlanmaktadır.
Türkiye SKH’lerin birinci yılında, 2016’da, SKH’nin uygulanması konusunda oluşturduğu ulusal yol haritasını detaylandırdığı ilk gönüllü ülke raporunu sunmuştur (bkz: Türkiye’nin raporu: http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2016/07/2030_Raporu.pdf). Bu süreçte KİH-YÇ, Türkiye’nin SKH’ye ulaşılması konusunda, özellikle toplumsal cinsiyet perspektifinden önündeki engeller ve yapılması gerekenler konusundaki önerileri içeren bir gölge rapor sunmuştur.
Türkiye 2019 yılında ikinci gönüllü ülke raporunu Üst Düzey Politik Forum’da sunacağını açıklamıştır.
Küresel düzeydeki gözden geçirmeyi daha sağlıklı şekilde yapabilmek ve bölgesel ihtiyaçları ve öncelikleri de belirlemek ve SKH bazında uygulayabilmek için BM’nin Ekonomik ve Sosyal Konseyi bölgeleri bazında bölgesel izleme ve gözden geçirme mekanizmaları uygulanmaktadır.
Türkiye bu bölgelerden hem UNECE’ye hem de UN ESCAP’a üye olmakla beraber özellikle UNECE bölgesindeki izleme ve gözden geçirme mekanizmalarında aktiftir. UNECE kapsamında her yıl temel grupların da katılımıyla gerçekleştirilen gözden geçirme sonrasında hazırlanan rapor HLPF’e sunulmaktadır. UNECE ve SKH konusunda daha fazla bilgiye şu linkten ulaşılabilir: https://www.unece.org/info/about-unece/mission/unece-and-the-sdgs.html
Daha önce de belirtildiği gibi SKH’nin hayata geçirilmesinde temel sorumluluk ülkelerdedir. Bu sebeple ulusal bazda oluşturulmuş izleme ve gözden geçirme mekanizmaları oldukça önemli. Ülkelerin bu süreci sağlıklı bir şekilde ele almak için ülke içerisinde bir izleme mekanizması kurması ve bu mekanizmayı katılımcı, şeffaf ve hesap verebilir bir şekilde yürütmesi Gündem 2030’un önerilerindendir. Bunun sağlanması için de kaliteli, erişilebilir ve güncel veri bulunması elzem. Bu mekanizmalar sağlandıkça bölgesel ve küresel izleme ve gözden geçirme mekanizmaları da ulusal mekanizmalardan çıkacak veriler ile beslenecektir.